Prawidłowa masa ciała nie jest tylko kwestią estetyki
Pary starające się o dziecko muszą przeanalizować swoje nawyki żywieniowe i wprowadzić w nich zmiany
Sylwia Leszczyńska – dietetyk kliniczny, Instytut Sanvita
Jak masa ciała wpływa na płodność mężczyzny i kobiety?
Tak jak prawidłowa masa ciała może zwiększać szansę na dziecko, tak niedowaga lub nadwaga zwiększa ryzyko zaburzeń płodności. Skrajne masy ciała nie są dobre dla płodności – zaburzają gospodarkę hormonalną, prowadzą do problemów z owulacją, pogarszają jakość nasienia, mogą być przyczyną zaburzeń erekcji.
Chcesz mieć dziecko – zadbaj o BMI
Znaczenie masy ciała dla płodności podkreśla Europejskie Towarzystwo Rozrodu Człowieka i Embriologii (ESHRE), które zaleca edukację i interwencje w zakresie nawyków żywieniowych i diety dla osób z nieprawidłowym BMI (wskaźnikiem masy ciała). W czasie starania się o dziecko, utrzymanie prawidłowej masy ciała, dieta i styl życia, w tym odpowiednia aktywność fizyczna jest ważna dla kobiet jak i dla mężczyzn.
Chudnij z głową i dietetykiem
Programy regulacji masy ciała są jedną ze strategii działań dietetyka poprawiających płodność i funkcje rozrodcze u pacjenta. Najlepiej jeśli zmiany masy ciała są stopniowe i pod kontrolą, ponieważ zbyt szybkie odchudzanie, stosowanie zbyt niskoenergetycznych diet nie sprzyjają płodności.
Warto pamiętać o tym, że nadmierna masa ciała to nie tylko kwestia trudności z zajściem w ciążę, ale również przyczyna komplikacji ciążowych takich jak cukrzyca czy nadciśnienie. Jak podkreśla dr n. med. Jakub Rzepka, spec. ginekologii i położnictwa, konsultant książki Dieta dla płodności – jeśli twoja masa ciała znacznie odbiega od normy, skonsultuj się z dietetykiem, który przygotuje dla ciebie rozłożony na odpowiednio długi czas efektywny plan żywienia.
Tymczasem praktycznie co drugi dorosły Polak ma na nadwagę, u co piątego stwierdza się otyłość. Wiąże się to z licznymi następstwami w kontekście wpływu na zaburzenia funkcji rozrodczych.
Nadwaga i otyłość u kobiet a płodność
Tkanka tłuszczowa to nie tylko magazyn energii, to narząd endokrynny, który odgrywa istotną rolę w metabolizmie hormonów płciowych oraz innych substancji mogących mieć znaczenie dla płodności (adiponektyna, leptyna, cytokiny). Produkcja estrogenu i stężenie białka wiążącego hormony płciowe SHBG (ang. sex hormone binding globulin) jest związana z występowaniem i dystrybucją tkanki tłuszczowej.
Otyłość związana jest z obniżoną płodnością u kobiet, zwłaszcza tzw. otyłość typu jabłko, kiedy tkanka tłuszczowa zmagazynowana jest głównie w okolicach jamy brzusznej. Dzieje się to przez wpływ na różne etapy procesu rozrodczego, w tym rekrutację pęcherzyka jajnikowego, dojrzewanie komórki jajowej, zapłodnienie komórki jajowej, rozwój i zagnieżdżenie zarodka. Nadmierna masa ciała wiąże się z nieregularnymi miesiączkami, anowulacją (brakiem owulacji), insulinoopornością, poronieniami, powikłaniami ciążowymi.
Nadmiar tkanki tłuszczowej u kobiet (jej poziom możesz sprawdzić w gabinecie dietetyka), może sprzyjać endometriozie, wpływa na zaburzenia gospodarki hormonalnej. Wytwarza się więcej androgenów tzw. hormonów męskich, co może hamować owulację. U kobiet otyłych obserwujemy ponad dwukrotnie większe ryzyko zaburzeń płodności w wyniku zaburzeń owulacji w porównaniu do kobiet o prawidłowej masie ciała. Otyłość wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym w organizmie, podwyższonymi stężeniami substancji prozapalnych IL-6 (interleukina-6) i TNF-α (czynnik martwicy nowotworów), które powodują upośledzenie implantacji (zagnieżdżenia) zarodka. Największą szansę na zajście w ciążę mają kobiety z BMI między 20-24. Wyższe wartości wskaźnika BMI związane są również z niższymi szansami na zapłodnienie techniką wspomaganego rozrodu.
Nadwaga i otyłość u mężczyzn a płodność
Epidemia otyłości związana jest również ze wzrostem zaburzeń płodności u mężczyzn. Dzieje się to poprzez wpływ na zaburzenia hormonalne, zaburzenia erekcji i jak donoszą niektóre dane naukowe na pogorszenie parametrów nasienia.
U mężczyzn z nadwagą i otyłością obserwujemy zwiększoną produkcję estrogenu w tkance tłuszczowej oraz obniżoną produkcją androgenów (tzw. hormonów męskich), w tym testosteronu oraz białka wiążącego hormony płciowe (SHGB). Nadmiar estrogenu u mężczyzn może zaburzać proces spermatogenezy, a im mniej testosteronu tym więcej tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicach brzucha co może niekorzystnie wpływać na funkcje seksualne i być podłożem zaburzeń erekcji. Nadmierne kilogramy, ale również szybki spadek masy ciała, wysokie stężenia substancji prozapalnych (TNF-α, IL-6) mogą pogarszać jakość nasienia, ilość, ruchliwość plemników. Nadmierna ilość tkanki tłuszczowej o lokalizacji brzusznej ma znaczenie dla temperatury jąder – im wyższa tym niższa jakość nasienia. Metaanaliza 21 badań wykazała, że nadwaga i otyłość była związana z częstszym występowaniem oligozoospermii (niższa niż prawidłowa całkowita (lub w 1 ml ejakulatu) liczba plemników) lub azoospermii (brak plemników w próbce nasienia).
Zbyt niska masa ciała, niedożywienie, również związane są z negatywnym wpływem na płodność. Więcej o tym piszę w książce Dieta dla płodności w rozdziale Niedowaga a płodność. W obu przypadkach optymalnie skonsultować się z dietetykiem specjalizującym się w leczeniu zaburzeń płodności, który oceni stan odżywienia i otrzymasz plan żywienia na podstawie wyników badań i twojego indywidualnego zapotrzebowania. Dzięki temu wpłyniesz na poprawę jakości komórek rozrodczych, zwiększysz szansę na dziecko, zadbasz o jego zdrowie już na tym etapie. Warto zadbać o odżywienie swojego organizmu odpowiednio wcześnie, minimum 3 miesiące. Dlaczego? Choćby tyle trwa cykl spermatogenezy, czyli to co jesz dziś ma wpływ na zdrowie twoich plemników za 90 dni.
Korzyści dla płodności dzięki regulacji masy ciała
Zmiany stylu życia i interwencje dietetyczne w leczeniu zaburzeń płodności wprowadzane były z sukcesem, jak wynika z badań oraz z moich doświadczeń z pacjentami. Obniżenie masy ciała u osób z nadwagą i poziomu tkanki tłuszczowej (co kontrolujemy na każdej wizycie) pozwala uzyskać korzystniejsze stężenie insuliny, co prowadzi do regulacji owulacji.
W badaniu pacjentek z nadwagą o obniżonej płodności utrata 10% masy ciała wiązała się z obniżeniem insulinooporności. Spadek już 2-5% masy ciała prowadziła do wznowienia owulacji i 75% wzrostu wrażliwości na insulinę. W badaniach opublikowanych w Hormone Molecular Biology and Clinical Investigation, wykazano, że, 6-miesięczna interwencja dietetyczna doprowadziła do przywrócenia owulacji u 60 na 67 kobiet. Spadek masy ciała związany był z kontrolowanym obniżeniem tkanki tłuszczowej, co prawdopodobnie zmniejszyło stężenie androgenów (tzw. męskich hormonów płciowych) i rezystyny (wydzielanej przez tkankę tłuszczową) – hormonów zaburzających owulację. W jednym z badań opublikowanym w Fertility and Sterility zaobserwowano poprawę współczynnika poczęć i żywych urodzeń już po 10% redukcji masy ciała. Najefektywniejsze działania obserwujemy w przypadku zastosowania multidyscyplinarnych programów łączących dietę z aktywnością fizyczną, elementami motywacyjnymi i behawioralnymi. W tym zakresie współpracuję z fizjoterapeutką Natalią Wawszczyk, specjalistą uroginekologii i opieki okołoporodowej oraz z psycholog i terapeuta motywującym Małgorzatą Jolanta Kaczyńską.
Wpływ interwencji dietetycznych na parametry płodności mężczyzn, choć w mniejszym zakresie niż u kobiet, ale również jest udokumentowany. 14 tygodniowy program redukcji masy ciała pod kontrolą specjalistów doprowadził do wzrostu stężenia testosteronu, białka wiążącego hormony płciowe (SHGB) oraz obniżeniem stężenia estradiolu, co potwierdza korzystne dla płodności zmiany w gospodarce hormonalnej mężczyzn. W badaniach. opublikowanych w Reproductive Health zaobserwowano wzrost całkowitej liczby plemników w ejakulacie po obniżeniu masy ciała. Wpływ normalizacji masy ciała na parametry nasienia wymaga dalszych badań, na pewno jednak przynosi korzyści dla prawidłowej gospodarki hormonalnej czy problemów z płodnością w wyniku zaburzeń erekcji. Bardzo ważne dla poprawy płodności jest jednak, aby nie było to szybkie, co może wręcz pogorszyć jakość nasienia.
Poprawa płodności to kolejny argument dla osób z nadwagą i otyłością, aby zredukować nadmierne kilogramy, dla osób z niedowagą – o zadbanie o swój stan odżywienia. Chcesz poprawić funkcje rozrodcze? Najlepiej zgłoś się do dietetyka, który zaplanuje dla ciebie odpowiedni program redukcji/regulacji, zbada skład ciała i dostosuje zbilansowaną dietę. Więcej podpowiedzi jak to zrobić zamieszczam również w mojej książce Dieta dla płodności
O autorce:
Sylwia Leszczyńska – dietetyk kliniczny, psychodietetyczka. Specjalistka w zakresie leczenia dietą niepłodności i obniżonej płodności, a także dietoterapii otyłości i chorób współistniejących, zaburzeń odżywiania. Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej. Prowadzi Instytut Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej „Sanvita”: www.instytutsanvita.pl. Redaktor prowadząca czasopisma Współczesna dietetyka: www.wspolczesnadietetyka.pl. Autorka książki Dieta dla płodności: . Więcej informacji i nowości z zakresu wpływu diety na płodność: szukaj też na
Dieta dla płodności• Sylwia Leszczyńska www.instytutsanvita.pl
Lepiej bym tego nie ujął. Rewelacyjny wpis! happyman.pl