Przyczyny niepłodności dignozuje się według ściśle ustalonej procedury.
Co piąta niepłodna para cierpi z powodu niepłodności idiopatycznej, czyli takiej, której przyczyna jest niemożliwa do ustalenia.
W jaki sposób diagnozuje się niepłodność i kiedy zyskuje się pewnośc, że nie ma innego rozwiązania niż zapłodnienie pozaustrojowe?
Diagnozując niepłodną parę i szukając przyczyny, której pomimo regularnego współżycia parze nie udaje się uzyska ciąży, w pierwszej kolejności sprawdzamy podstawowe czynniki.
Prawidłowa komórka jajowa i cykl owulacyjny
Po pierwsze lekarz musi się upewnić, że cykle kobiety są owulacyjne, czyli czy w jajniki produkują gotową do zapłodnienia komórkę jajową. Dojrzewanie komórki jajowej jest stymulowane przez FSH (folitropina) i LH (lutropina)– hormony przysadki mózgowej. Hormon FSH stymuluje wzrost komórek jajowych w jajniku. Pod jego wpływem środek jednego z pęcherzyków wypełnia się stopniowo płynem zawierającym estradiol, który regeneruje błonę śluzową macicy po miesiączce. Równocześnie we wnętrzu pęcherzyka dojrzewa komórka jajowa. Po mniej więcej 14 dniach LH stymuluje owulację czyli uwalnianie komórki jajowej z jajnika.
Drożność jajowodów i jakość nasienia
W następnej kolejności sprawdzana jest drożność jajowodów, następnie jakość nasienia – czy mężczyzna produkuje odpowiednią liczbę plemników, które są w stanie doprowadzić do zapłodnienia.
Trzy podstawowe czynniki niepłodności to
- leżący po stronie kobiety czynnik owulacyjny, czyli jego zaburzenie.
- czynnik jajowodowy, czyli źle funkcjonujące jajowody, niedrożne jajowody, albo ich brak (na skutek różnych patologi lub historii medycznej)
- po stronie mężczyzny – obniżone parametry nasienia.
Patologie macicy
Płodność kobiety może być zaburzona przez patologie macicy: wady wrodzone, jak macica dwurożna czy przegroda obecna w macicy lub patologie nabyte, np. mięśniaki macicy, które modelując jamę macicy utrudniają implantację zarodka. Płodność mogą zaburzyć także polipy endometrium.
Wymienione zaburzenia można operować i usuwać, a dzięki temu skutecznie leczyć niepłodność.
Badanie nasienia
Podstawowym testem dla starających się o ciążę mężczyzn jest badanie nasienia. Zaburzenia w ruchliwości plemników mogą być różnie nasilone. W zależności rodzaju i stopnia zaburzenia proponuje się pacjentom różne metody leczenia. Zdarza się tak, że w nasieniu nie ma plemników w ogóle, jest to tak zwana azoospermia. W takiej sytuacji diagnostykę się pogłębia i wykonuje biopsję jądra. Zabieg ma stwierdzić przyczynę, dla której plemniki są w spermie nieobecne – czy dlatego, że mężczyzna ich nie wytwarza, czy dlatego że jest jakiś problem z drogami wyprowadzającymi, czyli z nasieniowodem.
Endometrioza
Inną, dosyć powszechną przyczyną stwierdzoną u kobiet jest endometrioza. Choroba polega na obecności ognisk błony śluzowej macicy ( endometrium) poza jamą macicy. Zdrowe endometrium jest obecne tylko w jamie macicy, tworzy tam wyściółkę, w której zagnieżdża się zarodek. Natomiast w endometriozie ogniska tej błony śluzowej są obecne poza macicą lub, jak w przypadku adenomiozy w mięśniu macicy. Zwykle endometrioza lokuje się na otrzewnej, która wyściela narządy wewnętrzne w jamie brzusznej, w miednicy. Czasami przybiera postać torbieli endometrialnych jajnika i ta jej postać jej możliwa do wykrycia w badaniu USG. Endometriozę rozsianą w otrzewnej można potwierdzić jedynie poprzez badanie laparoskopowe, choć lekarz może podejrzewać chorobę na podstawie wywiadów i objawów. Klasyczne objawy endometriozy to bardzo bolesne miesiączki, bolesność przy współżyciu i drugi wiodący objaw – niepłodność.
Niepłodność bezwzględna
Rzadko u danej pary występuje tylko jeden, konkretny czynnik niepłodności. Stosunkowo rzadko też lekarze mają do czynienia z niepłodnością bezwzględną, czyli niepłodnością, w której jedynym rozwiązaniem jest in vitro. Tak jest gdy kobieta jest pozbawiona obydwu jajowodów lub obydwa jajowody są niedrożne i nie ma szans na to żeby je operacyjnie udrożnić. Niepłodnośc bezwzględna diagnozowana jest też gdy mężczyzna ma bardzo słabe nasienie lub azoospermię. Jeśli jądra produkują jakiekolwiek plemniki to wtedy wykonuje się zapłodnienie pozaustrojowe plemnikami pozyskiwanymi z jądra w drodze biopsji.
Kombinowane przyczyny niepłodności
Niepłodność bezwzględna jest stosunkowo rzadka.. Mamy mniej lub bardziej obniżoną płodność, często u obydwojga partnerów i nakładające się jej przyczyny. Na przykład dyskretne zaburzenia owulacji połączone z niewielkim obniżeniem parametrów nasienia. Często jest tak, że to obniżenie płodności powoduje po prostu wydłużenie czasu oczekiwania na ciążę, ale koniec końców ona się samoistnie, spontanicznie pojawia.
Niepłodność idiopatyczna
Czasami, mimo wszystkich badań, nie udaje się znaleźć przyczyny niepłodności. Wszystkie wyniki badań wskazują na prawidłowe działanie organizmu, a mimo to ciąży nie ma. Mamy wówczas do czynienia z niepłodnością idiopatyczną, czyli niepłodnością nieznanego pochodzenia. Co to oznacza? Prawdopodobnie oznacza to tyle, że medycyna obecnym etapie nie jest w stanie przyczyn niepłodności zdiagnozować, bo nie dysponuje odpowiednimi metodami. Być może jest to niepłodność na poziomie molekularnym, mogą to być jakieś zaburzenia receptorowe, czego nie jesteśmy w stanie sprawdzać rutynowo u pacjentów, być może są to jakieś czynniki immunologiczne. Na pewno wśród ważnych czynników wymienia się czynnik psychogenny. Ostatnio odchodzi się od teorii wyjściowo psychologicznego czynnika powodującego brak ciąży, ale wcześniej czy później on się u niepłodnej pary pojawia. Same starania, które nie przynoszą efektu stają się na tyle stresujące, że wtórnie czynnik psychogenny ma znaczenie. Lekarze klinik leczenia niepłodności obserwują na co dzień spontanicznych ciąż uzyskiwanych, gdy stres schodzi na drugi plan lub w życiu pacjentów dzieje się coś, co odwraca ich uwagę od problemu niepłodności. Klasycznym przykładem jest adopcja: kiedy para podejmuje decyzję o adopcji i w domu pojawia się mały człowiek, to 3 miesiące później kobieta zachodzi w ciążę. Innym zjawiskiem są ciąże par wpisanych na listy oczekujących (waiting list pregnancy). To są ciąże, które są obserwowane u par oczekujących na leczenie in vitro. Pary zakwalifikowane do procedury in vitro spokojnie oczekują na leczenie i wtedy pojawia się spontaniczna ciąża. Najczęściej takie przypadki zdarzają się przy tzw. niepłodności idiopatycznej.
Mam nadzieję dodać tym komentarzem otuchy tym, którzy mocno starają się o dziecko. W moim przypadku trwało to blisko trzy lata, ale w końcu się udało. Co pomogło? Trudno powiedzieć, bo terapia miała bardzo różny charakter.
Jednakże, w mojej ocenie – szczególnie ważne znaczenie ma prowadzony styl życia. Osiągnięcie pewnej harmonii, zdrowe odżywianie i ograniczenie stresu – przyniosło mnóstwo korzyści i tu szukałabym recepty w przypadku niepłodności kombinowanej. Powodzenia i trzymam za Was wszystkich kciuki!